Frigler
Sakarya Havzası’nda yaşayan bu uygarlığın merkezi Gordion’dur.
Uygarlığın kurucusu Kral Gordios, en ünlü yöneticileri Kral Midas’tır.
En çok tarımla uğraşmışlar, hukuk kurallarını ve dini inançları tarıma bağlı olarak gelişmiştir. Frig yasalarında öküz kesmenin ve kasten saban kırmanın cezası ölümdür.
En önemli tanrıları bereket tanrıçası olan Kibele’dir.
Kaya mimarisi başta olmak üzere altın gümüş işlemeciliği, seramikçilik, hayvancılık gibi alanlarda ileri gitmişlerdir.
Dokumacılıkta ileri giderek dünyaca ünlü Tapetes adlı kilim ve halıları dokumuşlar ve Fibula dedikleri çengelli iğneyi icat edip kullanmışlardır.
Yunanlara kaya mimarisini öğretmişlerdir.
Kimmerler tarafından yıkılmışlardır.
Lidyalılar
Bugünkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında yaşamışlardır. Merkezleri Sard’dır.
Kral Yolu’nu açmışlardır.
Parayı bularak takas usulüne son vermişlerdir.
Çoktanrılı dinlere inanmışlardır. Daha çok Yunan tanrılarına tapmışlardır.
Kara ve deniz ticaretinde oldukça ileri gitmişlerdir.
Bankacılık tefecilik ve serbest piyasa ekonomisini başlatmışlardır.
Ordularını paralı askerlerden oluşturdukları için daha erken yıkılmışlardır.
İyonlar
Dorlardan kaçan Akalar tarafıdan kurulan ve Güneybatı Anadolu’da yaşayan bu uygarlığın merkezi Efes – Milet’tir.
Daha çok bilim alanında ileri gitmişlerdir. Ayrıca deniz ticareti, sonraları yurt bulma amacıyla kolonicilik, kaya mimarisi ve açık hava tiyatrosunu yapımı gibi alanlarda ileri gitmişlerdir.
Hint Uygarlığı’ndan etkilenmiş, Yunan Uygarlığı’nı etkilemişlerdir.
Özgür düşünce ortamı vardır.
İyonlarda özgür düşünce sisteminin olması, dinsel baskıların olmaması bilimde oldukça ilerlemelerine neden olmuştur. En ünlü bilim adamları; Tales-Geometri, Pisagor-Matematik, Homeros-Edebiyat, Hipokrat-Tıp, Herodot-Tarih, Diyojen ve Heraklitos-Felsefe
12 şehir devletinden oluşmuş ve şehir devletleri tarzında yönetilmişlerdir. Bu şehirlerden bazıları, İzmir, Bergama, Foça, Efes ve Milet’tir.
En önemli eserleri Artemis Tapınağı’dır.
Perslerce yıkılmışlardır.
